Voor een levensbeschouwelijk neutrale wetgeving

Voor een nieuw mensenrecht: het recht om niet onderworpen te zijn aan een wetgeving waarin in algemene bewoordingen verwezen wordt naar de regels van een bepaalde godsdienst of van een bepaalde maatschappelijke of politieke ideologie, zelfs wanneer deze regels van de grondwet, de wetten of de reglementen niet afwijken.

In de Islamitische wereld is het eerder regel dan uitzondering om in de grondwet een bepaling aan te treffen die bepaalt dat de islam de staatsgodsdienst is of dat het land een islamitische republiek of een islamitische staat is. Aldus bepalen bijvoorbeeld de grondwetten van Algerië (artikel 2), Egypte (artikel 2), Irak (artikel 2, § 1), Libië (artikel 2), Mauretanië (artikel 1), Marokko (artikel 6), Koeweit (artikel 2), Pakistan (artikel 2A), Saudi-Arabië (artikel 1), Soedan (artikel 1, dat bepaalt dat de islam de godsdienst is van de meerderheid van de bevolking) en Tunesië (artikel 1).

Bepaalde landen gaan nog een stap verder en bepalen in hun grondwet dat de Koran hun Grondwet is (Saoedi-Arabië), dat geen wet in strijd kan zijn met de regels van de Islam (Afghanistan) of dat de regels van de Islam de voorrang hebben op de regels van de Grondwet, de wetten en de reglementen (Iran).

Artikel 1 van de Fundamentele Wet van Saoedi-Arabië van 1992 bepaalt:

“Het Koninkrijk Saoedi-Arabië is een soevereine Arabisch-Islamitische staat met de Islam als godsdienst; Gods’ Boek [de Koran] en de Soenna van Zijn Profeet [de Hadith], Gods’ gebeden en vrede zijn het Hem, zijn zijn grondwet, Arabisch is zijn taal en Riyad is zijn hoofdstad/The Kingdom of Saudi Arabia is a sovereign Arab Islamic state with Islam as its religion; God's Book and the Sunnah of His Prophet, God's prayers and peace be upon him, are its constitution, Arabic is its language and Riyadh is its capital.”

Artikel 2 van de Grondwet van Koeweit luidt als volgt:

“De godsdienst van de Staat is de Islam, en de islamitische Sharia is een hoofdbron van de wetgeving/The religion of the State is Islam, and the Islamic Sharia shall be a main source of legislation.”

Artikel 3 van hoofdstuk I van de Grondwet van Afghanistan van 4 januari 2004 bepaalt:
“In Afghanistan kan geen enkele wet in strijd zijn met de geloofsregels en met de bepalingen van de heilige godsdienst van de Islam/In Afghanistan, no law can be contrary to the beliefs and provisions of the sacred religion of Islam.”
Het vierde beginsel van hoofdstuk I van de Grondwet van de Iraanse Islamitische Republiek van 24 oktober 1979 bepaalt:

« Het geheel van de burgerrechtelijke, strafrechtelijke, financiële, economische, administratieve, culturele, militaire, politieke en andere wetten en regelementen moet gesteund zijn op de islamitische voorschriften. Dit beginsel heeft de voorrang op het algemene en absolute karakter van de Grondwet en van de andere wetten en reglementen; de beoordeling van dit voorschrift komt toe aan de religieuze rechtsgeleerden van de Raad van de Wachters/L’ensemble des Lois et règlements civils, pénaux, financiers, économiques, administratifs, culturels, militaires, politiques et autres doit être basé sur les préceptes islamiques. Ce principe prime sur le caractère général et absolu de tous les principes de la Loi constitutionnelle et des autres Lois et règlements, l’appréciation de cette prescription incombe aux jurisconsultes religieux du Conseil des Gardiens. »

Artikel 2 van de Egyptische Grondwet luidt als volgt:

« De Islam is de godsdienst van de staat en Arabisch is zijn officiële taal/Islam is the religion of the state and Arabic its official language.
De Islamitische rechtspraak is de belangrijkste bron van wetgeving/Islamic jurisprudence is the principal source of legislation. »

Artikel 2, § 1, a, van de Grondwet van Irak bepaalt : « Geen wet kan worden aangenomen die met de vaststaande beginselen van de Islam in strijd is/No law can be passed that contradicts the fixed principles of Islam. »

Artikel 2A van de Grondwet van Pakistan bepaalt : « De beginselen en bepalingen uiteengezet in de Doelstellingenresolutie, opgenomen in de Bijlage, worden hierbij verheven tot een substantieel gedeelte van de Grondwet en zullen dienovereenkomstig toegepast worden/The principles and provisions set out in the Objectives Resolution reproduced in the Annex are hereby made substantive part of the Constitution and shall have effect accordingly. »

In deze Pakistaanse Doelstellingenresolutie (aangenomen door de Constituerende Vergadering van Pakistan/Constituent Assembly of Pakistan) wordt bepaald : « ... de soevereine onafhankelijke Staat Pakistan .... Alwaar de beginselen van democratie, vrijheid, gelijkheid, verdraagzaamheid en sociale rechtvaardigheid, zoals bepaald door de Islam, volledig zullen worden in acht genomen/... the sovereign independent State of Pakistan ... Wherein the principles of democracy, freedom, equality, tolerance and social justice as enunciated by Islam shall be fully observed; »

De artikelen 24 en 25 van de Verklaring van Kaïro betreffende de rechten van de mens in de Islam (Déclaration du Caire sur les droits de l’homme en Islam) van 5 augustus 1990 bepalen:

« Artikel 24/Article 24
Alle rechten en vrijheden die in deze Verklaring zijn vermeld zijn onderworpen aan de bepalingen van de Sharia/ Tous les droits et libertés énoncés dans la présente Déclaration sont soumis aux dispositions de la Charria.

Artikel 25/Article 25
De Sharia is de enige bron voor de verklaring of de interpretatie van enig artikel opgenomen in deze Verklaring/La Charria est l'unique référence pour l'explication ou l'interprétation de l'un quelconque des articles contenus dans la présente Déclaration. »

In de Sovjet-Unie overheerste aanvankelijk de mening dat een communistische staat geen burgerlijk wetboek nodig had. Nog onder Lenin kwam men tot andere inzichten. In drie maanden tijd was er een burgerlijk wetboek beschikbaar. Men had gewoon een ontwerp uit de tijd van de Tsaren van onder het stof gehaald, en daarin een aantal elementen vervangen. Het begrip “goede trouw” werd bijvoorbeeld vervangen door “de beginselen van de communistische staat” (M. Storme, M. De Theije en B. Delbecke, “Wouter Snijders: interview met de vader van het nieuwe vermogensrecht”, in T.J. Veen (ed.), Prominenten kijken om. Achttien rechtsgeleerden uit de Lage Landen over leven, werk en recht, Hilversum, Verloren, 2004, blz. 135). Aldus werd een maatschappelijke en/of politieke ideologie bron van recht.

In het Zivilgesetzbuch der Deutschen Demokratischen Republik (Burgerlijk Wetboek van de D.D.R.) trof men verwijzingen aan naar de grondregels van de socialistische moraal in verband met de geldigheid van de overeenkomsten, de uitoefening van een recht en de geldigheid van de testamenten.

Artikel (§) 68, (1), 2, van het Burgerlijk Wetboek van de D.D.R. (Zivilgesetzbuch der Deutschen Demokratischen Republik) bepaalde dat een overeenkomst nietig is wanneer ze onverenigbaar is met de basisregels van de socialistische moraal : « Ein Vertrag ist nichtig; wenn ... er mit den Grundsätzen der sozialistischen Moral unvereinbar ist. »

Artikel 15 (2) van hetzelfde D.D.R.-wetboek bepaalde dat de uitoefening van een recht ontoelaatbaar is wanneer daardoor doeleinden nagestreefd worden die stijdig zijn met de rechtsvoorschriften of met de grondregels van de socialistische moraal : « Die Ausübung eines Rechts ist unzulässig, wenn damit den Rechtsvorschriften oder den Grundsätzen der sozialistischen Moral widersprechende Ziele verfolgt werden. » Een soortgelijke bepalingen treft men aan in artikel 373, (1), van hetzelfde wetboek, betreffende de testamenten.

Het lijkt daarom aangewezen een nieuw mensenrecht af te kondigen.

Dit recht zou als volgt kunnen geformuleerd worden :

Eenieder heeft het recht om niet onderworpen te zijn aan een wetgeving waarin in algemene bewoordingen verwezen wordt naar de regels van een bepaalde godsdienst of van een bepaalde maatschappelijke of politieke ideologie, zelfs wanneer deze regels niet afwijken van de bepalingen van de grondwet, van de wetten of de van de reglementen.

Wij vragen de Belgische overheid te ijveren voor de opname van dit mensenrecht in de voor België geldende mensenrechtenverdragen en –verklaringen.

Rotselaar, dinsdag 8 december 2009

Luc Lamine
Steenweg op Wezemaal 90
3110 Rotselaar
E-mail: luclamine@yahoo.com