Thư Ngỏ phản đối việc cấm phổ biến tập sách "Trần Dần - Thơ"

Hà Nội, ngày 1 tháng 3 năm 2008
THƯ NGỎ

Kính gửi :

- Ông Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa-Khoa học-Giáo dục, Quốc hội CHXHCN Việt Nam

- Ông Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật, Quốc hội CHXHCN Việt Nam

- Ông Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông CHXHCN Việt Nam

- Ông Tổng Thanh tra Chính phủ CHXHCN Việt Nam

- Ông Chủ tịch Hội Nhà Văn Việt Nam

Chúng tôi, những nhà hoạt động văn hóa, văn nghệ, khoa học, và những người yêu văn học nghệ thuật, ký tên dưới đây, xin trân trọng gửi các vị thư ngỏ này nhân vụ việc liên quan đến tập sách Trần Dần - Thơ (Công ty văn hóa truyền thông Nhã Nam và Nhà xuất bản Đà Nẵng xuất bản, 2008) vừa bị ngưng phát hành.

Thưa các vị,

Trần Dần (1926 - 1997) là một nhà thơ nổi tiếng và quan trọng của Việt Nam. Ông là một chiến sĩ quân đội nhân dân Việt Nam đã tham gia cuộc kháng chiến chống Pháp, là một nhà văn nhà thơ đã có nhiều tác phẩm đóng góp cho sự nghiệp văn học nghệ thuật của đất nước. Mặc dù bị oan khiên hoạn nạn trong vụ Nhân văn - Giai phẩm, nhiều chục năm phải sống trong im lặng và bóng tối, với bản lĩnh của một nghệ sĩ chân chính Trần Dần vẫn không ngừng sáng tạo và đã để lại một di cảo đồ sộ có giá trị cách tân cao đối với văn học Việt Nam. Mười năm sau khi ông qua đời, mới chỉ có một phần nhỏ của di cảo đó được xuất bản: Bài thơ Việt Bắc, Cổng tỉnh và Mùa sạch. Riêng tập Cổng tỉnh đã được nhận Tặng thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam năm 1994. Năm 2006, Trần Dần đã được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật, cùng với các bạn ông trong nhóm Nhân văn - Giai phẩm là Hoàng Cầm, Lê Đạt, Phùng Quán.

Nhưng trong khối di cảo của Trần Dần vẫn còn rất nhiều sáng tạo giá trị. Độc giả, đặc biệt là những người yêu thơ, vẫn khao khát chờ đợi được biết thêm, khám phá thêm những thể nghiệm thơ phong phú, đa dạng của ông suốt trong ba mươi năm lầm lũi làm việc trong bóng tối theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Tập Trần Dần - Thơ, được chắt lọc từ di cảo với nhiều tâm huyết và công sức, là một cố gắng của gia đình nhà thơ, của những người biên soạn và của nhà xuất bản nhằm đưa ra ánh sáng những sáng tác của một nhà thơ lớn, đáp ứng yêu cầu thưởng thức của công chúng độc giả. Đây có thể coi là một tuyển tập thơ Trần Dần tương đối đầy đủ và toàn diện, góp phần làm vinh dự cho nền văn hóa nghệ thuật Việt Nam. Cuốn sách đã in xong, đã được phép phát hành, và đã được đưa ra thị trường. Giới văn học cả nước và đông đảo công chúng yêu thơ đang háo hức tìm mua, tìm đọc. Nhưng trong Ngày Thơ Việt Nam lần thứ VI (21/2/2008) tổ chức tại Văn Miếu, Hà Nội, tập Trần Dần - Thơ đã không được phép đưa vào bán bình thường như các cuốn sách khác, theo một lệnh miệng từ Cục Xuất bản. Tiếp đó, ngày 26/2/2008, sau cuộc làm việc của đoàn thanh tra liên ngành do Bộ Thông tin - Truyền thông cầm đầu với Công ty Nhã Nam, tập Trần Dần - Thơ đã bị ngưng phát hành vì lý do “vi phạm quy trình xuất bản”.

Thưa các vị,

Những động thái nói trên đối với tập sách Trần Dần - Thơ từ phía cơ quan quản lý nhà nước về thông tin và truyền thông đã thực sự gây băn khoăn và lo ngại cho giới văn học và công chúng. Một tập thơ đã được chuẩn bị và biên soạn kỹ lưỡng, công phu trong suốt hai năm trời, tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình xuất bản, vừa được ra đời và phát hành thì đột nhiên bị ngưng với một lý do hoàn toàn không phải về tư tưởng, nội dung. Chúng tôi lấy làm khó hiểu về điều này. Và từ thực tế hành xử của các cơ quan quản lý nhà nước đối với các tác phẩm sáng tạo trong đời sống văn học nghệ thuật nước nhà lâu nay, chúng tôi lấy làm lo ngại cho số phận của tập sách Trần Dần - Thơ. Xin phép được nhắc lại với các vị một số trường hợp cách đây không lâu, điển hình là việc thu hồi và tiêu hủy tiểu thuyết Chuyện kể năm 2000 của nhà văn Bùi Ngọc Tấn (2000), việc thu hồi 4 tập truyện ngắn đã được phép tái bản của nhà văn Dương Nghiễm Mậu và việc gỡ tác phẩm đang triển lãm của hai họa sĩ Trương Tân và Nguyễn Quang Huy (2007).

Ở nước ta lâu nay việc cấm đoán tương tự đối với tác phẩm văn hóa nghệ thuật thường xảy ra. Ai cũng biết hành động này không những thiếu văn minh và không mang tính pháp lý, mà còn bóp nghẹt tự do sáng tạo, kìm hãm sự phát triển văn hóa, biểu hiện sự thô bạo và ấu trĩ của một cung cách quản lý xã hội bất chấp pháp luật và đứng trên những quan hệ dân sự tối thiểu của một quốc gia thực tâm định hiện đại hóa. Tuy nhiên nó cứ tiếp tục diễn ra chỉ vì lâu nay không mấy ai lên tiếng phản đối, và có phản đối thì cũng bị vùi lấp trong sự im lặng đáng sợ.

Thưa các vị,

Vì sự tồn vong và phát triển của đất nước,
Chúng tôi, ký tên dưới đây, yêu cầu các vị

Trước mắt, hãy xem xét và đình chỉ ngay mọi hành xử nhằm ngăn chặn việc phát hành sách Trần Dần - Thơ của một nhà thơ quá cố mà nội dung chỉ đem lại vinh dự cho dân tộc Việt Nam văn hiến này.

Tiếp đó, hãy xem xét lại cung cách ứng xử của những cơ quan nhà nước về mặt pháp lý và về quan hệ dân sự đối với những trường hợp tương tự trường hợp của nhà thơ Trần Dần, nhà văn Bùi Ngọc Tấn, nhà văn Dương Nghiễm Mậu, các họa sĩ Nguyễn Quang Huy và Trương Tân.

Sau nữa, trên tinh thần tôn trọng pháp luật và tôn trọng các giá trị nhân quyền và văn hóa, từ nay cần chấm dứt cách thức hành xử thiếu văn minh và thiếu cơ sở pháp lý đối với các tác phẩm văn học nghệ thuật nói riêng, các sáng tạo tinh thần nói chung.

Xin kính gửi các vị lời chào trân trọng và xin cám ơn trước về những biểu hiện văn minh dân sự mà chúng tôi chắc chắn sẽ nhận được từ các vị.

Đồng tác giả:

Nguyễn Huệ Chi, Giáo sư, nguyên Chủ tịch Hội đồng khoa học, Viện Văn học Việt Nam

Dương Tường, Nhà thơ, dịch giả, Hà Nội

Phạm Xuân Nguyên, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Hà Nội

Hoàng Hưng, Nhà thơ, dịch giả

Giáng Vân, Nhà thơ, nhà báo, Hà Nội

Phạm Toàn (Châu Diên), Nhà văn, dịch giả, Hà Nội

Cao Việt Dũng, Nhà nghiên cứu, dịch thuật văn học